|
|
(Tablo 41) Bir kişi ölür ve
geride (Tablo 4l'de görüldüğü gibi) annesini, ana-bababir kızkardeşini ve
bababir kızkardeşini bırakırsa, meselenin aslı 6 olur. Çünkü meselede
1/6 ve 1/3 pay bulunduğundan mahreçler arasında tedahül vardır. Fakat
mirasçıların paylarının tamamı 5 paydır. Bu durumda mesele 5'e reddedilir ve
her varis payını 5'ten alır. Bir kısmı hem paylarını alır, hem de redden
istifade eder. 2. Red'den
istifade eden kişi ile beraber eşlerden birinin bulunması halinde. Bu durumda önce koca
veya karıya paylan verilir ve mesele koca veya karının payının mahreci olan
rakama dönüştürülür ki bu da 2 veya 4'tür. Sonra geriye kalan mal şu tertibe
göre red yoluyla pay sahiplerine taksim edilir: a. Red'den istifade
eden bir tane ise, karı veya koca payını aldıktan sonra geriye kalan ona
veriiir.
(Tablo 42) Meselâ ölen kişinin
geride karısı ve kızı kalmışsa, meselede 1/8 ve 1/2 pay bulunur ve meselenin
aslı 8 olur. Kadın 1/8 alır ki bu 1 paydır, geriye kalan 7 payın 4'ü pay
olarak, 3'ü de red yoluyla kıza verilir. b. Red'den istifade
edenler iki veya daha fazla iseler, mesele kadının payının mahrecinden
çıkarılır. Eğer kadın payını aldıktan sonra geriye kalan maî pay sahipleri
arasında taksim edilebiliyorsa mesele yoktur.
(Tablo 43) Meselâ ölenin
gerisinde kocası ve üç kızı kalmışsa, meselenin aslı 4 olur. Çünkü kocanın payı
1/4'dir. Geriye kalan 3 pay da kıziara pay olarak ve red yoluyla verilir.
Fakat kadın payım aldıktan sonra geriye kalan mal, pay sahiplerine red yoluyla
taksim edilerniyorsa, meselenin tashih edilmesi gerekir. Meselenin tashihi
hususundaki kaideleri daha Önce izah etmiştik. Meselenin aslı 4 olur, fertlerle
paylar arasında da tebayün olursa, meselenin aslı olan 4, fertlerin sayısı olan
3'le çarpılır veya fertlerle paylar arasında tevafuk varsa meselenin aslı,
fertlerin toplam sayısının yarısıyla çarpılır.
(Tablo 44) Burada meselenin aslı
kadının payının aslı olan 8'dir. Kadına 1/8 verilir. Geriye kalan 7 payın, pay
olarak ve red yoluyla üç kıza taksim edilmesi mümkün değildir. Bu durumda
aralarında tebayün olduğu için meselenin aslı olan 8, kızların sayısı olan 3
ile çarpılır (8x3=24), böylece mesele 24'le tashih edilmiş olur. Sonra her
varisin payı sehm'in cüzüyle, yani 3 ile çarpılır. Çıkan sonuç kızların
sayısına göre taksim edilir. Tevafukun misali
şöyledir:
. (Tablo 45) Burada meselenin aslı
4'tür. Çünkü koca 1/4 alır. Geriye kalan 3 pay ise, pay ve red yoluyla altı
kıza verilir. Oysa 3 pay, altı kıza kesirsiz olarak taksim edilemez veya 6 ile
3 arasında tevafuk vardır. Çünkü hem 6'nm, hem de üçün 1/3'i vardır; 6'nm 1/3'i
2, üçün 1/3'i ise l'dir. Bu durumda 6'nın tevafuku olan 2 alınarak meselenin
aslı olan 4'Ie çarpılır (2x4=8) ve mesele 8'le tashih edilmiş olur. Sonra
sehm'in cüzü, yani sekizin yarısı olan 4, miras paylarının sayısı ile çarpılır,
çıkan sonuç pay sahiplerinin sayısına göre taksim edilir. Nitekim bu meseleyi
yukarıda açıklamıştık. 3- Mirastan
red yoluyla istifade edenler birden fazla iseler ve kadının payından geriye
kalan mal da onlar arasında taksim edile biliyorsa sorun kalmaz; bu durumda
mesele 8'le tashih edilmiş olur. Bunun misali Tablo 46'da olduğu gibidir.
(Tablo 46) Burada, ölen kişinin
geride karısı, annesi ve anabir iki kardeşi kalmıştır. Burada meselenin aslı
4'tür. Bu da reddedilen paylardan istifade edemeyen kadının payının mahrecidir.
Bu durumda kadın 1/4 alır, geriye kalan 3 payın birini de anne alır, geriye
kalan 2 payı da anabir olan kardeşler birer pay almak üzere paylaşırlar. Fakat
kadın payını aldıktan sonra terekeden geriye kalan mal redden istifade edenler
arasında taksim edilemiyorsa, biz bu durumda pay alanlar için müstâkil bir
mesele kurar ve onların meseleleri ile birinci meseleden olan paylan arasındaki
duruma bakarız; şayet tebayün varsa red meselesini zevciyyc meselesiyle (4 ile)
çarparız ki bu her iki meseleyi de derleyen bir hesaptır. Sonra zevciyye
paylarını sehm'in cüzüyle çarparız ki bu da red meselesidir. Kendilerine red
malı verilenlerle sehm'in cüzünü, yani zevciyye meselesinde kendilerine red
payından verilenlerin paylarıyla çarparız ki o da birinci meseleden olan paylarıdır.
Bunun misali de Tablo 47'de olduğu gibidir. (Pay Miktarı) (Pay
Miktarı) (3) (4) .
(Tablo 47) Burada, ölen kişinin
karısı, ana-bababir olan kızkardeşi, bababir olan kızkardeşi kalmıştır. Bu
meselede kadının payının red meselesiyle çarpıldığı ve sonucun 16 olduğu
açıktın. Sonra kadının payı, payların cüzüyle çarpılır, bu da red meselesidir.
Sonra malların kendilerine reddedildiği kişilerin payları ile payın cüzü
çarpılır (3), bu da onların zevciyyet meselesindeki paylandır. Bunların tümü
kendilerine red yoluyla mal verilen kişilerin meselesinde olduğu gibi,
zevciyyet meselesinden aldıkları paylar arasında tebayün olduğu zaman böyledir.
Eğer meseleleriyle paylan arasında temasül varsa, zevciyyet meselesi bu iki
meseleyi derleyen meseledir. Çünkü geriye kalan malın kendilerine verildiği
kimselere, zevciyyet meselesinde payları taksim edilir..
(Tablo 48) Burada, ölen kişinin
geride hanımı, annesi, anabir iki kızkardeşi kalmıştır. Burada zevce 1/4 alır,
anne 1/6 alır, anabir iki kızkardeş İse 1/3 alırlar. Red meselesi bazen
tashihe muhtaç olur. Bu durumda onun tashihi yapılır, tashihten sonra daha önce
sebkat edenle zikrettiğimiz yöntem uygulanır. (Pay Miktarı) (3)
(Tablo 49) Burada, ölen kişinin
geride hanımı (1/4), annesi (1/6), anabir üç kız-kardeşi (1/3) kalmıştır. Bu meselede açık olan şudur
ki kendilerine zevciyyet meselesinden geri kalan malın verildiği kimselerin
payı, onların sayılarına göre taksim edilir. Bu yüzden burada derleyici
meselenin, zevciyyet meselesi olduğu kabul edilir. Fakat anabir kızkardeşlerin
payı (2) derleyici meseleden onların sayılarına taksim edilemez. Çünkü onların
sayısı 3'tür. Bu durumda cemedici olan meseie anabir olan kızkardeşlerin
sayısıyla çarpılarak tashih edilir. Çünkü onların payı olan 2, sayıiarı olan
3'e mübayenet etmektedir. Tashihten sonra onlara payları verilir ki bu da her
kızkardeşe 2 pay verilmesi demektir. |