ـ1ـ عن جابر رضى اللّه
عنه قال: ]سَمِعْتُ رَسُولُ اللّهِ # يَقُولُ عَامَ الفتحِ بِمَكّةَ: إنَّ
اللّهَ تعالَى حرَّمَ بيعَ الخمرِ والميْتةِ وَالخنْزِيرِ وَا‘صْنَامِ. فقيلَ
يَا رَسُولُ اللّهِ: أرَأيْتَ شحُومَ الميتةِ: فإنّهُ يُطلَى بهَا السُّفُنُ،
ويُدْهَنُ بهَا الجُلُودُ، وَيَسْتَصْبِحُ بهَا النَّاسُ. فقالَ: هوَ حَرامٌ.
ثم قالَ عندَ ذلكَ قاتَلَ اللّهُ اليَهُودَ إنَّ اللّهَ تعالى لما حرّمَ
عَلَيْهِمْ شُحُومَها أجْمَلُوهُ ثمَّ باعُوهُ فأكَلُوا ثَمَنَهُ[. أخرجه
الخمسة. ومعنى »أجْمَلُوهُ« أذَابُوه .
1. (215)-
Hz. Câbir (radıyallahu anh) anlatıyor: Mekke'nin fethedildiği sene Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'i Mekke'de işittim, şöyle buyuruyordu:
"Cenab-ı Allah içki, ölmüş hayvan, domuz ve
putun alımsatımını yasakladı."
Bunun üzerine:
"Ey Allah'ın Resûlü "ölmüş hayvanların iç yağı
hakkında ne buyurursunuz, zîra onunla gemiler yağlanır, derilere sürülür,
kandiller aydınlatılır" dendi. Cevâben:
"O (nun satışı) haramdır"
buyurdu ve ilâve etti: "Allah Yahudilerin canını alsın. Allah onlara
ölmüş hayvanların iç yağını haram kıldığı vakit bu yağı erittiler, sonra
satıp parasını yediler."
AÇIKLAMA:
Âlimler burada ifade edilen hükümde bazı
farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. İhtilaf, daha ziyade Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm)'in sorulan soruya verdiği cevaptaki "O haramdır" cümlesindeki "O"
zamirinden kastedilen şeyden ileri gelir. Şâfiîler bundan "alım-satım"ın
kastedildiğini söylerler. Böyle olunca "iç yağı" ve bir kısım "pis şeyler"in
alım satımı haram olmakla birlikte kullanılması haram değildir hükmü
çıkarılır. Halbuki Cumhur dediğimiz çoğunluk "O" zamirinden "kullanma"yı
anlamışlardır.
Şafiîler'e göre ölmüş hayvanın iç yağı
yenmese, insan bedenine sürülmese de, gemi yağlama, kandil yağı yapma gibi
işlerde kullanılabilir.
Cumhur ise ölmüş hayvandan istifade yasağı
umumî olduğu için, hiçbir surette bu maddelerden istifâde edilemeyeceğine
hükmetmiştir. Cumhur'un tek ruhsatı, ölmüş hayvanın debbağlanmış derisi ile
ilgilidir. Bu da zâten nasla açıklanmış bir ruhsattır.
Zeytin yağı, tereyağı gibi aslında temiz
olduğu halde sonradan necâset değerek kirlenen yağlara gelince, bunların
yenme ve bedene sürülmesi dışında, kandilde yakılmaları, sabun yapılmaları,
pislenmiş balın tekrar arıya yedirilmesi, ölmüş hayvanın köpeğe yedirilmesi,
keza pislenmiş yemeğin hayvanlara yedirilmesi gibi meselelerde de selef
âlimleri ihtilaf ederler. Şâfiî mezhebinin sahih hükmüne göre bütün bunlar
câizdir. İmam Malik ve Ebu Hanîfe'nin de aynı görüşte olduğu rivayet
edilmiştir. Ebu Hanîfe (rahimehullah) necis olan zeytin yağının "durumunu
belirtmek kaydıyla" satışının da câiz olacağını söylemiştir. Ahmed İbnu
Hanbel ise, temiz olmayan şeylerin kullanılmasının, satılmasının haram
olduğu, onlardan hiçbir surette istifadenin câiz olmadığı görüşündedir.
ـ2ـ وعن عبدالرحمن بنِ
وَعْلَةَ أنهُ سألَ ابنَ عباسٍ رَضِى اللّهُ عنهما عمّا يُعْصَرُ مِنَ العِنَبِ
فقال: ]إنَّ رجً أهدَى لرسولِ اللّهِ # رَاويةَ خَمْرٍ فقالَ لهُ: هلْ عَلِمْتَ
أنَّ اللّهَ تعالى حَرَّمَها؟ قال فَسَارَّ إنساناً إلى جَنْبِهِ، فقال لهُ
رَسُول اللّه #: بِمَ سَارَرْتَهُ؟ قالَ أمَرْتُهُ بِبَيْعها. فقال: إنّ
الَّذِي حرَّم شُرْبَها، حَرَّمَ بيعَها، فَفَتَحَ المَزادَتيْنِ حتَّى ذَهَبَ
ما فيهما[. أخرجه مسلم، ومالك، والنسائى. »المزادة« الراوية .
2. (216)-
Abdurrahman İbnu Va'le'nin anlattığına göre, İbnu Abbas (radıyallahu
anh)'dan üzüm şırası hakkında sorunca ondan şu cevabı almıştır:
"Adamın biri Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)'a bir şarap dağarcığı hediye etmişti, kendisine
"Allah'ın bunu haram kıldığını bilmiyor
musun?" dedi. Adam:
"Hayır bilmiyorum" cevabını verdi ve yanında
bulunan birisine birşeyler fısıldadı. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
adama
"Ona ne fısıldadın?"
diye sorunca adam:
"Onu satmasını emrettim" dedi. Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm):
"İçilmesi haram olanın satılması da haramdır"
buyurdu ve iki şarap dağarcığının ağızlarını açarak içlerini boşalttı."
ـ3ـ وعن ابن عباس رضى
اللّه عنهما قال: ]رأيتُ رسُولَ اللّهِ # جالساً عندَ الرُّكنِ فرَفَعَ
بَصَرَهُ إلى السماءِ فضَحِكَ فقال: لَعَنَ اللّهُ اليهودَ ثثاً: إنَّ اللّهَ
تعالى حرَّمَ عليهِمُ الشُّحُومَ فباعوهَا وأكلُوا أثمَانَهَا، وإنَّ اللّهَ
تعالى إذا حرَّمَ عَلَى قومٍ أكلَ شئ حَرَّمَ عليهمْ ثَمَنَهُ[. أخرجه أبو داود
.
3. (217)-
İbnu Abbas (radıyallahu anh) anlatıyor: "Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'i Kâbe'nin yanında otururken gördüm. Bir
ara başını semaya kaldırarak güldü ve şunu söyledi:
"- Alah Yahudilere lânet etsin, Allah
Yahudiler'e lânet etsin, Allah Yahudiler'e lânet etsin! Allah onlara (ölmüş
hayvanların) iç yağını yasaklamıştı tutup bunu sattılar ve parasını yediler.
Halbuki Allah bir millete bir şeyin yenmesini haram etti mi, onun parasını
da haram etti demektir."
AÇIKLAMA:
Açıklama için 215 numaralı hadise bak.
ـ4ـ وله عن المغيرةِ رضى
اللّه عنه قال: قالَ رَسُولُ اللّهِ #: ]مَنْ بَاعَ الْخَمْرَ فَلْيُشَقِّصِ
الخَناَزِيرَ: أى فليقطعها كالقصَّاب ويبيعها[ .
4. (218)-
el-Muğîre (radıyallahu anh) anlatıyor:
"Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdu ki: "Kim içki satarsa,
hınzır kasaplığı da yapsın"
AÇIKLAMA:
Hadis, tağliz ve tenfir yoluyla içkinin
yasaklığını beyan etmektedir. Zira domuz yemekten umumiyetle kaçınıldığı
hâlde, içkiye karşı alâka gösterenler az değildir. Halbuki haram olma
yönüyle ikisi de birdir ve ikisi de eşit şekilde haramdır. Bu mânayı
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) böyle bir benzetme ve mukayese ile ifade
buyurmuştur.
ـ5ـ وعن أبى طلحة رضى
اللّهُ عنه. ] أنهُ سألَ رسُولَ اللّهِ # عنْ أيتَامٍ وَرِثُوا خَمْراً فقال:
أهرِقْهَا، قالَ أوََ أجْعَلُهَا خًَّ؟ قالَ َ[. أخرجه أبو داود
والترمذى.وعندهُ: أهرِقِ الخمرَ واكسِرِ الدِنَان .
5. (219)-
Ebu Talha (radıyallahu anh) anlattığına göre,
Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'dan "İçkiye vâris olan yetimler"
hakkında sormuştur. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):
"Dök onu!"
emretmiştir. Ebu Talha:
"Sirke yapsam olmaz mı?" deyince de
"Hayır!"
diye cevap vermiştir."
Tirmizî'nin rivayetinde: "Şarabı dök,
küplerini de kır" buyurmuştur.
AÇIKLAMA:
Âlimler bu hadisin hükmünde de az çok ihtilaf
etmişlerdir. Bazıları şarabın hiçbir surette kullanılmaması gereğine
hükmederler. Zîra, malının ziyan edilmemesi hususunda en ziyâde hassasiyet
gösterilmesi gereken yetimlere miras yoluyla intikal eden şarabın sirkeye
tahvil edilerek değerlendirilmesine cevaz verilmemekte, dökülmesi
emredilmektedir. Hz. Ömer, Şafiî, Ahmed İbnu Hanbel hazerâtı bu
görüştedirler.
Ancak, Atâ İbnu Ebî Rabah, Ömer İbnu Abdilaziz,
Ebu Hanîfe gibi bâzı âlimler şarabın muameleden geçirilerek
sirkeleştirilmesini câiz görmüşlerdir. Bazıları bu muameleyi ölmüş hayvanın
derisinin debbağlanarak kullanılır hâle getirilmesine benzetmişlerdir.
Ancak, "Derinin debbağlanması meselesinde nas olduğu halde, şarabın
sirkeleştirilmesi meselesinde nas yoktur, kıyas yanlıştır" denmiştir.