Fetva Konuları
NAMAZIN FARZLARI
139. Namazlar cem edilmek (birleştirilmek) suretiyle kümabilir mi?
Belirli şartları taşıyan her Müslüman’a günde beş vakit namaz farzdır. Her namaz
kendi vakti içinde edâ edilmek üzere farz kılınmıştır. Nitekim Kur’anı Kerim’de,
“Namaz, müminler üzerine belli vakitlerde edâ edilmek üzere farz kılınmıştır. ”
(Nisâ, 4/103) buyrulmaktadır. Bu itibarla normal şartlarda her namazın vaktinde
kılınması gerekir. Ancak geçerli bir mazeretin olması durumunda namazlar
birleştirilerek (cem’ edilerek) kılınabilir.
“İki namazı birleştirmek” anlamına gelen “cem” öğle ile ikindi namazlarının öğle
veya ikindi vaktinde; akşam ile yatsı namazlarının da akşam veya yatsı vaktinde
birlikte kılınmalarını ifade eder.
Hanefî mezhebine göre cem sadece hacılar için söz konusudur. Arefe (arife) günü
Arafat’ta ikindi öne alınarak öğle vaktiyle birlikte (cemi takdim sureti ile)
kılınır. Aynı gün akşam namazı geciktirilerek, Müzde life’de yatsı vaktinde
birlikte (cemi te’hir) kılınır. Bunun dışında namazları cem ederek kılmak caiz
değildir (Kâsânî, Bedâî’, I, 127). Diğer mezheplerde (aralarında bazı konularda
ihtilaf olmakla birlikte) sefer, yağmur, fırtına gibi mazeretlerle öğle ile
ikindiyi veya akşam ile yatsıyı cemi takdim ya da cemi tehir yoluyla kılmak
caizdir. Bu görüşün delillerinden birisi İbn Abbâs’ın verdiği “Resûlullah
(s.a.s.) Tebûk seferinde öğle ile ikindi, akşam ile yatsı namazlarını
birleştirerek kıldı.” (Müslim, Saiâtü’iMüsâfirîn, 51, 52, 53) haberidir.
Hanefîler bu ve benzeri hadislerde söz konusu olan cemin, sûrî (bir namazı
vaktin sonunda, takip edeni de vaktin başında peş peşe kılarak, şeklen bir
birleştirme) olduğunu söylerler [Muvatta, Salât, 59 (Şeybânî rivayeti); Tahâvî,
Şerhu me‘âni’lâsâr, I, 162; İbn Rüşd, Bidâye, I, 173174].
Önemli mazeretlerin bulunduğu durumlarda Hanefî birisi de diğer mezhepleri
taklit ederek anılan namazları cem ederek kılabilir. Mesela seferde olmak,
imtihan saatiyle çakışmak, doktorun ameliyatta iken namazı vaktinde kılamaması
gibi zarûret ve ihtiyaç hâllerinde öğle ile ikindi, akşam ile yatsı namazları,
cemi takdim veya cemi te’hir ile kı lmabilir.
Namazları birleştirerek kılacak kişi, bu namazları peş peşe ve sırasına göre
kılar; iki farz arasındaki sünnetleri kılmaz, başka bir şeyle meşgul olmaz. Öğle
ile ikindinin farzları, öğle veya ikindi vaktinde; akşam ile yatsının farzları,
akşam veya yatsı vaktinde peş peşe, ara vermeden kılınır. Sabah namazı ne yatsı
ne de öğle ile birleştirilemediği gibi, ikindiyle akşam veya yatsı ile sabah da
birleştirilemez.
|