Fetva Konuları
KADER VE KAZA
25. Âmentü’de yer alan “Hayır ve Şer Allah’tandır” ifadesinin açılımı
nedir?
“Hayır ve şer Allah’tandır” demek, bunları yaratanın Allah olduğunu dile
getirmektir. Çünkü Yaratıcı Allah’tır ve O’ndan başka yaratıcı yoktur. İşin kula
bakan yönü ise hayrın ve şerrin kulun cüzi iradesi ile tercih edilmiş olmasıdır.
Bundan dolayı da insanlar hayır ve şer, iyi ve kötü bütün davranışlarından
sorumludur.
“Âmentü” esaslarında ifade edildiği üzere her Müslüman kadere, hayır ve şerrin
Allah’tan olduğuna inanır. Yani âlemlerin yaratıcısı olan Allah Teala hayrı da
şerri de küllî irade ile diler ve yaratır. Çünkü âlemde her şey O’nun irade,
takdir ve kudreti altındadır. Âlemde O’ndan başka gerçek mülk ve kudret sahibi,
tasarruf yetkisi olan bir başka varlık yoktur. Ancak Allah’ın hayra rızası
vardır, şerre ise rızası yoktur. Hayrı seçen mükâfat, şerri seçen ceza
görecektir. Şerrin Allah’tan olması, kulun fiilinin meydana gelmesi için
Allah’ın yaratmasının devreye girmesi demektir. Yoksa Allah, kulların kötü
fiilleri yapmalarından hoşnut olmaz ve şerri de emretmez.
İslam âlimlerine göre, Allah’ın şerri irade edip yaratması kötü ve çirkin
değildir. Fakat kulun şer işlemesi ve şerri tercih etmesi kötüdür ve çirkindir.
Mesela usta bir ressam, sanatının bütün inceliklerine riayet ederek çirkin bir
adam resmi yapsa, o zatı takdir etmek ve sanatına duyulan hayranlığı belirtmek
için “ne güzel resim yapmış” denilir. Bu durumda resmi yapılan adamın çirkin
olması, resmin de çirkin olmasını gerektirmemektedir.
Yüce Allah, mutlak anlamda hikmetli ve düzenli iş yapan yegâne varlıktır. O’nun
şerri yaratmasında birtakım gizli ve açık hikmetler vardır. Canlı ölüden, iyi
kötüden, hayır şerden ayırt edilebilsin diye, Allah eşyayı zıtlarıyla birlikte
yaratmıştır. Ayrıca insana şer ve kötü şeylerden korunma yollarını göstermiş,
şerden sakınma güç ve kudretini vermiştir. Dünyada şer olmasa hayrın manası
anlaşılamaz, bu dünyanın bir imtihan dünyası olmasındaki hikmet gerçekleşemezdi.
Şer, Allah’ın adalet ve hikmeti gereği veya kendisinden sonra gelecek bir hayra
vasıta olmak ya da daha kötü bir şerri defetmek için yaratılmıştır.
Allah’ın kudreti ile meydana gelen her işte gerek birey gerek toplum için
birtakım faydalar bulunabilir. Bizim şer veya hayır olarak gördüğümüz her şey
sonucu itibariyle gördüğümüz gibi olmayabilir. Bir âyette bu husus şöyle
açıklanmaktadır: “Umulur ki, hoşlanmadığınız bir şey sizin için hayırdır. Ve
yine umulur ki, sevdiğiniz bir şey de sizin için şer dir. Siz bilmezsiniz, Allah
bilir.” (Bakara, 2/216)
|