Fetva Konuları
ORUÇ
ORUÇ ORUCUN MAHİYETİ VE ÇEŞİTLERİ
459. Oruca başlamak için hilalin görülmesi şart mıdır?
Kamerî aylar, adından anlaşıldığı gibi başlangıcı ve bitişi ayın hareketlerine
göre belirlenen aylardır. Ramazan orucu, Ramazan ayında tutulduğundan ve Ramazan
ayı da ay takvimine göre her sene değiştiğinden, oruca başlayabilmek için
öncelikle, Ramazan ayının başladığını tespit etmek gerekmektedir. Hz. Peygamber
(s.a.s.), “Hilali (Ramazan hilalini) görünce oruca başlayınız ve hilali (Şevval
hilalini) görünce bayram ediniz. Hava bulutlu olursa içinde bulunduğunuz ayı
otuza tamamlayınız.”(Buhârî, Savm, 5, 11; Müslim, Sıyâm, 34, 79) buyurmuştur.
Bu hadis ilk bakışta hilali çıplak gözle görmedikçe oruca başlanmayacağı ve
bayram edilmeyeceği fikrini uyandırmaktadır. Konu ile ilgili diğer rivayetler
değerlendirildiğinde, bu hadislerin amacının günün şartları içinde en uygun
uygulamanın öğretilmesi olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim bir rivayette Hz.
Peygamber (s.a.s.), “Biz ümmî bir toplumuz; hesap ve okuma yazma bilmeyiz. Şunu
biliriz ki ay, ya 29 ya 30 gündür.” (Buhârî, Savm, 13; Müslim, Sıyâm, 15; Ebû
Dâvûd, Savm, 4) buyurarak, kamerî aybaşla rının belirlenmesinde hesap yöntemine
de başvurulabileceğine işaret etmiş olmaktadır.
Çıplak gözle görülsün ya da görülemesin, ay mutat hareketlerine devam
etmektedir. Kur’anı Kerim’de güneş ve ayın bir hesaba göre hareket ettiği (Rahmân,
55/5), bunların, diğer fonksiyonlarının yanında aynı zamanda birer hesap ölçüsü
kılındığı (En’âm, 6/96), yılların sayısını ve hesabı bilmemiz için aya menziller
tayin edildiği (Yûnus, 10/5), gökler ve yer yaratıldığı zaman on iki ay meydana
gelecek şekilde bir nizam konduğu (Tevbe, 9/36), ayın yeryüzünden hilal şeklinde
başlayıp kademe kademe farklı şekillerde görülmesinin insanlar ve hac için vakit
ölçüleri olduğu (Bakara, 2/189) ifade edilmektedir.
Buna göre Hz. Peygamber (s.a.s.), kamerî aybaşlarının belirlenmesi konusunda
çıplak gözle görmeyi, başvurulacak yegâne yöntem olduğu için değil, belki o
günkü şartlar içinde en sağlıklı sonuç veren yöntem olduğu için öngörmüştür.
Hilali gözlemlemenin amacı Ramazan ayının girip girmediğini belirlemektir. Bu
sebeple, hilali çıplak gözle görme dışında, bizi bu amaca ulaştıracak başka
yöntemlerden yararlanmak da mümkündür.
Bugün, insanoğlunun ulaştığı teknolojik gelişmişlik, ayın hareketleri konusunda
en ince ayrıntıyı bile izleme imkânı sunmaktadır. Artık ince astronomik hesaplar
yoluyla, gelecek birkaç yıllık namaz vakitlerini gösteren takvimleri hazırlama
imkânı bile doğmuştur. Dolayısıyla kamerî ayların başlangıçlarını hesap
yöntemiyle belirlemek meşrudur.
|