Fetva Konuları
ADAK ve YEMİN
YEMİN VE KEFFÂRETİ
737. Bozulan her bir yemin için ayrı ayrı mı yoksa hepsi için bir keffâret
mi ödenmelidir?
Birden çok yemin edip sonra da bozmanın çeşitli şekilleri vardır:
a) İster peş peşe isterse farklı zamanlarda, birden çok yemin edilerek, her bir
yeminde diğerinden farklı bir işin yapılması veya yapılmamasın dan söz edilmesi
durumunda, fıkıh bilginlerinin çoğunluğuna göre her bir yeminin ihlalinden
dolayı ayrı ayrı keffâret gerekir. Mesela, “Vallahi şu kimsenin evine
girmeyeceğim”, “Vallahi onunla konuşmayacağım” şeklinde söylenen sözlerin her
biri ayrı birer yemindir. Yemin bozulup söz konusu kişinin evine girilmesiyle
bir keffâret, o kişiyle konuşmakla ayrı bir keffâret gerekir.
Ahmed b. Hanbel ve İmam Muhammed’e nispet edilen bir keffâretin yeterli olacağı
şeklindeki bir görüş bazı fıkıh kitaplarında ve ilmihallerde yer almışsa da (İbn
Âbidîn, Reddü’lmuhtâr, V, 486, 487) bu görüş, başta erken dönem kaynaklan olmak
üzere diğer Hanefî kaynaklarında yer almayan ve sıhhatinde bazı kuşkular bulunan
bir nakildir. Din İşleri Yüksek Kurulu da böyle bir yeminin bozulması durumunda
her bir yemin için ayrı keffâret ödeneceği yönünde karar vermiştir (DİYK
28.05.1952 tarihli karar).
b) Bir yemin cümlesinde, adına yemin edilen Allah Teala’nın ismi bir
defa zikredilmekle beraber, yapılması veya yapılmaması söz konusu edilen işler
sayıca birden fazla olursa, bunların hepsi birden ihlal edilse bile bir keffâret
yeterlidir. Mesela, “Vallahi şunu yemeyeceğim, şunu içmeyeceğim” diyen kimse,
hem yiyerek hem de içerek verdiği söze aykırı davranırsa, sadece bir keffâret
gerekir.
c) Bir yemin cümlesinin tamamı birden fazla mesela, “Vallahi şu işi
yapmayacağım”, “Vallahi şu işi yapmayacağım” şeklinde tekrar edilir ve sonra da
bu yemin bozulursa; Hanefî mezhebinde kabul gören görüşe göre, ne kadar tekrar
edildiyse o kadar sayıda keffâret gerekir. Böyle bir yemin tekrarının aynı zaman
ve ortamda veya farklı zaman ve ortamlarda yapılması hükmü değiştirmez.
Mâlikî, Şâfiî ve Hanbelî mezheplerinde kabul gören görüşlere göre ve bazı
Hanefîlere göre ise bir keffâret yeterlidir.
d) Bir yemin cümlesinde, yemin konusu olan iş bir defa zikredilmekle
beraber, adına yemin edilen Allah’ın ismi tekrar edilir veya O’nun birden fazla
ismi kullanılırsa, bazı Hanefî fıkıh bilginlerine göre, arada atıf harfi
(bağlaç) kullanılarak yapılan her tekrar, ayrı bir yemin sayılır ve yemin
bozulduğunda ayrı ayrı keffâret gerekir. Başta İmam Muham med olmak üzere bazı
Hanefî fıkıh bilginleri ile Mâlikî, Şâfiî ve Hanbelî mezheplerindeki fıkıh
bilginlerinin çoğunluğuna göre ise arada bağlaç bulunsun bulunmasın bu, tek bir
yemin sayılır ve bozulması durumunda bir keffâret yeterlidir (Sahnûn,
elMüdevvene, I, 589590; İbn Kudâme, elMuğnî, XIII, 474; Kâsânî, Bedâi‘, III,
910).
|