Fetva Konuları
MİRAS,VASİYET VE VAKIF
VASİYET
889. İnsanın hayatta iken, çocukları arasında ayrım yaparak birine veya
bazılarına mal varlığının tamamını veya bir kısmını bağışlaması caiz midir?
Esasen kişinin sağlığında kendi malında istediği şekilde tasarruf etme hakkı
vardır. Hukuken, malının bir kısmını veya tamamını yabancı birisine verebileceği
gibi, çocuklarından birisine veya bazılarına da verebilir. Bu tasarrufu hukuken
geçerlidir. Ancak hükmü konusunda İslam âlimleri arasında farklı görüşler
vardır. Konu hakkındaki tartışmalar ilgili hadisin farklı anlaşılmasına ve
farklı yorumlanmasına dayanır.
Hz. Peygamber (s.a.s.), malının bir bölümünü bir oğluna vermek isteyip kendisini
şahit tutmak isteyen Numan b. Beşir adındaki sahabîye, diğer çocuklarına da mal
verip vermediğini sormuş, vermediğini öğrenince, ona şahit olmamış, başkasını
şahit tutmasını istemiş, (hadisin farklı rivayetlerine göre) “onu geri al”,
“çocukların arasında âdil davran”, “zulmüne beni şahit tutma” gibi ifadelerle
Numan’ı reddetmiştir (Buhârî, Hibe, 1012; Müslim, Hibât, 919).
Hanefî, Şâfiî ve Mâlikîlerdeki güçlü görüşe göre, babanın hayatında iken
çocuklarına mal vermesi durumunda eşit davranması müstehab, ayırım yapması
mekruhtur (Kâsânî, Bedâi, VI, 127; İbn Nüceym, elBahr, VII, 288; Haraşî, Şerhu
Muhtasar, VII, 82; Zekeriyyâ elEnsârî, Esne’lmetâlib, II, 483). Ahmet b.
Hanbel’e, bazı Mâlikîlere ve Hanefilerden İmam Ebû Yûsuf’tan gelen bir rivayete
göre ise, babanın mal verirken evlatları arasında eşit davranması vacip (farz),
ayırım yapması haramdır (İbn Kudâme, elMuğnî, VI, 256257; İbn Cüzey, elKavânîn,
546).
Babanın bütün çocuklarına mal vermesi durumunda; kız erkek ayırımı yapmadan
hepsine eşit mi vereceği yoksa mirasta olduğu gibi erkek çocuğuna iki, kız
çocuğuna bir pay mı vereceği konusu da tartışmalıdır. Bu konuda da çoğunluğun
görüşü hepsine eşit vermesidir (Kâsânî, Be dâiu’ssanâi, VI, 127; İbn Kudâme,
elMuğnî, VI, 259).
İster farz olsun ister müstehab, babanın mal verirken çocukları arasında eşit
davranması, dinin ruhuna daha uygundur. Ayrıca çocuklar arasında ayırım yapmak,
onların hem ana babalarına hem de birbirlerine karşı buğz etmelerine, aralarına
soğukluk hatta düşmanlık girmesine sebep olur. Bu yüzden babalar meşru bir
gerekçe yoksa mal verirken çocukları arasında eşit davranmalı, aralarında ayırım
yapmamalıdırlar.
Bununla birlikte, çocuklardan biri veya bir kısmının, tedavisi imkânsız bir
hastalığa yakalanması, engelli olması, büyük bir borç yükü altında bulunması,
ailesi kalabalık olup geçim sıkıntısı çekmesi, ilmî faaliyetlerde bulunup da
ihtiyaç içinde olması gibi sebeplerle bazılarının ötekilerden daha muhtaç
durumda olmaları hâlinde, kendilerine ihtiyaçları oranında fazla verilebilir
(Şeyhîzâde, Mecme‘u’ienhur, ıı, 610). Şu kadar var ki, mümkün olduğu takdirde bu
konuda diğer çocukların da rızalarının alınması daha uygun olur.
|