Fetva Konuları
MİRAS,VASİYET VE VAKIF
MİRAS
907. Dede yetimi (babası dedesinden önce vefat eden çocuk) dedesinin ölümü
üzerine ona mirasçı olur mu?
Halk arasında kullanılan “dede yetimi” terimi, İslam Miras Hukukuna göre; ölenin
erkek çocuklarıyla birlikte kendisinden önce ölmüş diğer çocuklarının oğlu veya
kızını yani ölenin torununu ifade için kullanılır. İslam miras hukukunda “yakın
olan akrabanın uzak akrabayı hacbetmesi (engellemesi)” kaidesine dayalı olarak
ölenin çocukları varken torunları mirasçı olamazlar (Mevsıiî, eilhtiyâr, IV,
450451; Cürcânî, Şerhu’ssirâciyye, s. 8586).
Ancak bazı İslam hukukçuları dedeleri hayatta iken babaları vefat etmiş
çocukların mağdur edilmemesi gerektiği üzerinde durarak bu durumdaki toruna
dedenin vasiyetini gerekli görmüşlerdir. Buna göre dede, vefat etmiş evladının
mirastaki payı kadar miktarı veya tüm malın üçte birini geçmeyecek bir miktarı
torunları için vasiyet etmelidir. Dâvûdu Zâhirî, Mesrûk, Katâde, Tâvûs ve
Taberî’den nakledildiğine göre, mirasçı olmayan yakın akrabaya vasiyet vaciptir
(İbn Hazm, Muhaiiâ, IX, 314; İbn Kudâme, Muğnî, VIII, 391392).
Bazı son dönem âlimleri, miras ayetlerinden önce gelen ve fakihlerin büyük bir
kısmı tarafından mensuh kabul edilen, “Sizden birinize ölüm gelip çattığı zaman,
eğer geride bir hayır (mal) bırakmışsa, anaya, babaya ve yakın akrabaya meşru
bir tarzda vasiyette bulunması Allah’a karşı gelmekten sakınanlar üzerinde bir
hak olarak size farz kılındı.”
(Bakara, 2/180) ayetinden yola çıkarak bu vasiyeti vacip bir vasiyet olarak
kabul etmişlerdir. Bu âlimler, dedenin böyle bir vasiyet yapmadan ölmesi
hâlinde, vasiyet etmiş gibi kabul edileceğini söylemişlerdir (Ebû Zehra, Şerhu
Kânûni’lVasiyye, 198200). Tunus miras hukukunda bu hüküm kanun metni olarak yer
almıştır. Kur’anı Kerim varislere, miras dağıtılırken varis olmayan kimselere
bile miras malından bir şeyler vermelerini tavsiye etmektedir (Nisa, 4/8). Bu
sebeple dede yetimlerinin miras dağıtılırken gözetilmesi Kur’an’ın bu
tavsiyesine uygun düşmektedir.
|