AKAİDE GİRİŞ
A) AKAİDİN TANIMI
Akait, akîde kelimesinin çoğuludur. Akîde, akd kökünden türemiştir. Akd ise
düğümlemek, bağlamak anlamına gelir. Buna göre akide, bağlanılan, sağlam bir
şekilde inanılan, düğüm atmışçasına kesinlikle gönülden kabul edilen şey
anlamını taşır.
İtikad kelimesi de akd kökünden türemiş olup kalpten bağlanma, kesin olarak
karar verme, inanma anlamına gelir.
Terim olarak akait, İslâm dininde inanılması ve kalben kabul edilmesi gereken
konulara verilen addır. "Akait" terimiyle kastedilen, iman esaslarıdır. Akait
ilmi denilince akla, iman esaslarından bahseden ilim gelir.
B) AKAİDİN KONUSU
Akait, İslâm dininin ameli değil de itikadî ve nazari hükümlerinden bahseder.
İslam dininin temel kurallarını inceler. Akait ilmi, kısa ve özlü olarak, iman
esaslarını inceleyen, konu alan bir ilim dalıdır.
Bu açıdan bakıldığında akaitin konusu, iman esaslarının tümüdür. İman esasları,
altı bölümden oluşur.Allah’ın zatına ve sıfatlarına iman, bu esasların temelini
teşkil eder. Bundan sonra diğer esaslar gelir. Bunlar; meleklere, kitaplara,
peygamberlere, âhirete, kaza ve kadere imandır. Akait ilmi, sözü edilen iman
esaslarına inanmanın nasıl ve ne şekilde olacağını da belirler ve iman etmenin
mahiyetini inceler.
Kısaca, Allah’ın istediği, sağlıklı bir iman, Akait ilmi sayesinde kazanılır.
C) AKAİDİN GAYESİ
1. İnsanın kalbine, onun yaratılış ve fıtratına, saf ve temiz tabiatına en uygun
olan imanı yerleştirmektir.
2. Allah’ın varlığını, birliğini, tüm insanlara duyurmak, anlatmak ve kalplere
yerleştirmek akaidin en önemli gayesini oluşturur.
3. Bütün insanları tevhit inancı etrafında birleştirmek, akait ilminde
gerçekleştirilmek istenen en büyük amaçtır.
Böylece akait, insanı inançsızlık, inkar, şüphe ve tereddütlerden kurtararak
manevi yönden güçlü ve huzurlu yapmak ister. İnsan sağlam ve hurafelerden uzak
bir akide sayesinde dünya ve ahiret mutluluğuna erişir.
Mutluluk, başarıda önemli bir etkendir. Huzurlu, mutlu ve başarılı insanlardan
oluşan bir toplum da aynı niteliklere sahip olur. Sağlam inanç sahibi insan,
faziletli, ahlaklı, yararlı ve verimli olur. İşte akaidin bir gayesi de
insanları dareyn[1]de mutlu ve başarılı kılmaktır.
--------------------
[1] İslam literatüründe dünya ve ahirete verilen isimdir. Burada
sözü edilen "mutlu kılmak" görevi aslında İslam’ın kendisine aittir. Akait
İslam’ın özünü oluşturduğundan dinin kendisi demektir.
D) AKAİDİN METODU
Akait, hakikatleri açıklamada hem nakil[1] denilen Kur'an ve Sünnetten,
hem de akıl[2]dan faydalanır. Kur'an-ı Kerimin ikna ve irşat metodu ile
hadislerin tebliğ, talim, müjdeleme ve sevindirme metodu akaidin de metotları
arasında yer alır.
Akait ilminde vahye dayalı naklî deliller önemli olduğu gibi aklın, duyuların ve
deneyimlerin verdiği bilgiler de önemlidir.
Kısaca, akait metot olarak nakli esas alır; bunun yanında aklı da ihmal etmez.
İman esaslarını açıklarken hem aklî, hem de naklî delilleri kullanır.
--------------------
[1] Nakil, vahye dayalı olan Kur’an ayetleri ve sahih
hadislerdir. Nakilde aklın hiçbir dahli yoktur. Tamamen ilahidir.
[2] Akıl, İslam’ın nakilden sonra gelen ve kıyas-ictihad kaynağının temelini
oluşturur. Fakat bu temel nakilden bağımsız olamaz. Aklın nakilden ayrıldığı
yerde sapkınlıklar başlar.
E) AKAİDİN DİĞER İSLAMİ İLİMLER ARASINDAKİ YERİ
İslam dininin inançla ilgili hususlarının ilmi olan akait, bütün diğer İslamî
ilimlerden önde gelir. Dünya ve ahiret faydası açısından akait, bütün İslamî
ilimlerin dayanağı ve temelidir. O olmadan diğer ilimlerin bir değeri yoktur.
İnsana önce akide(iman) gereklidir. O bakımdan, Kur'an-ı Kerimden "Yaratan
Rabb’ının adı ile oku" ayetinin dışında ilk önce nazil olan ayetler, iman(akait)
ile ilgili ayetlerdir. Amelle ilgili ayetler daha sonra gelir. Bir kişinin
Müslüman olması için de ilk önce iman etmesi gerekir, amel (namaz, oruç,
zekat...) sonra gelir. Akide ve iman olmadan amel, bir değer taşımaz; fakat
amelsiz akide değer taşır. O halde akait, İslamî ilimler arasında birinci sırada
yer alır.
Akait, fıkıh ve diğer İslami ilimlerden önce gelir. Akait, İslamî ilimler
arasında, bir ağacın kökü, diğer ilimler ise dalları gibidir. Temelsiz bina
düşünülemeyeceği gibi akaitsiz İslamî ilimler de düşünülemez.
F) AKAİT İLMİNİN DAYANDIĞI KAYNAKLAR
Akait ilminin dayandığı ilk ve en önemli kaynak, Kuran-ı Kerimdir. Beşeriyetin
son dini İslamiyet’in inanç esasları; neye inanılacağı, nasıl inanılacağı, Allah
tarafından Yüce Kitabımız Kur'an-ı Kerimde anlatılmıştır.
İkinci kaynak, Peygamber (s.a.v)'den rivayet edilen mütevatir hadislerdir.
Mütevatir Hadis: Yalan üzerinde birleşip anlaşması, aklen mümkün olmayacak kadar
kalabalık bir topluluğun ittifakla rivayet ettiği hadislerdir. Bu derece kesin
rivayetlere dayanan Peygamber (s.av)in hadisleri, akait ilminin ikinci
kaynağıdır. Zira peygamberlerin bilgisi Allah (c.c) tarafından öğretilmiş
bilgilerdir. Dolayısıyla bir çeşit vahiydir.
Felsefe ve müspet ilimlerde müstakil bilgi kaynağı olarak kabul edilen akıl,
duyular ve bilimsel deneyler de akait ilminin kaynakları arasındadır. Ancak
bunların verdiği bilgilerin doğru, nakle ve gerçeğe uygun olması gerekir.
|