İSLAMDA İNSAN HAKLARI

İslam'da, ''İnsan hakları'' konusunu iyi kavramak için önce şu iki kavramın tanımlarını yapmakta fayda vardır. İnsan ve Hakk. İnsan: Akıl ve yüksek bir zeka sahibi, ruh cevheri ile mücehhez, Allah'a kulluk gibi ulvi bir gaye için yaratılmış, İman ile küfrü, Hayır ile şerri, iyi ile kötüyü, güzel ile çirkini, faydalı ile zararlıyı ve adalet ile zulümü bir birinden ayırt etme kabiliyetine ve idrakine haiz olan sosyal bir varlıktır. Dolayısıyla''Eşrefi mahlıkat-Yaratılmışların en şereflisi''olmakla şereflendirilmiştir. Allah(cc)şöyle buyurmuştur: وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِى اَدَمَ          

''Muhakkak biz insanı mükerrem(şerefli) kıldık...''(İsra suresi:70). Manen makamı üstün kılındığı gibi, fiziksel(şekil) olarak da en güzel şekilde ve surette yaratılmıştır.Yüce Allah(cc) şöyle buyuruyor: لَقَدْ خَلَقْنَا اْلاِنْسَانَ فِى اَحْسَنِ تَقْوِيمٍ                  

''Gerçekten, biz insanı en güzel bir biçimde(surette)yarattık.''(Tin suresi:4).
Böylece görüldüğü gibi insan, hem makam olarak, hem de suret olarak Allah tarafından üstün ve müşerref kılınmıştır. Dolayısıyla ona ait olan her şey de müşerref ve mukaddes kılınmıştır.
Hakk ise: Kullanıldığı yerlere değişik manalar ifade eder. İslam'i literatürde hakk kelimesinin ifade ettiği manalardan bazılarını aşağıda özetleyelim:
1-Allah'ın doksandokuz ismi celilesinden biri de El-Hkk'dır. Allah Teala şöyle buyurmuştur:

ذَلِكَ بِاَنَّ اللهَ هُوَ الْحَقُّ وَاَنَّ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْبَاطِلُ                                      

''..Allah, Haktır. Allah'tan başka taptıkları batıldır.''(Hac suresi:62)
2-Hakk, İslamiyet anlamında kullanılmıştır. Ayeti kerimede: وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ اِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا  

''De ki,Hakk(İslamiyet)geldi batıl zail oldu. Muhakkak batıl, hep gidicidir.''(İsra suresi:81)
3-Hakk, batılın zıttı olup, gerçek, doğru anlamında kullanılır.
4-Hakk, bir kimsenin, bir başkasında maddi bir alacağı olduğu zaman, alacağını tahsil edinceye kadar veyahut da alacağından vazgeçinceye kadar, alacaklının borçlu üzerinde hakkı var demektir.
5-Hakk, sadece maddi olarak sınırlı değildir. Zira hakk, manevi olarak ta mukaddes kılınmıştır. Şöyle ki, ana babanın evlatları üzerindeki hakları, müslümanın müslüman üzerindeki hakları, komşunun komşusu üzerindeki hakkı, öğretmenin öğrencisi üzerindeki hakkı ve genel olarak insanın insan üzerindeki hakkı ve gayri müslimlerin hakları gibi haklar, İslam hukukunda çok geniş yer alır ve İslam bu haklara çok önem vermiştir. Yukarıda sıraladıklarımızın hepsi tamam da, insanın insan üzerinde manevi olarak nasıl hakkı olabilir? Alışveriş yapmamış, ana baba değildir, öğretmen veya öğrenci değildir, komşu veya yol arkadaşı da değilse nasıl hak geçer? Elcevap, birlikte yaşadığı çevreye zarar verir, havayı kirletir, rahatsız edici bir takım gürültüler meydana getirir, kalp kırıcı sözler sarfeder, hepsinden daha da vahim olanı, inancıyla ve değerleriyle alay eder böylece üzerine haksızlık ettği insanların hakkı geçmiş olur.
Gerçek manasına gelen, Hakikat ile kanunları ve amme hukukunu ifade eden hukuk kelmeleri de Hakk kelimesinden türemiştir.

İnsan hakları denince ise: İnsanların, dini(inanç), hayati(yaşam), siyasi(politik), iktisadi(ekonomik),sosyal ve seyahat haklarını, din, dil, ırk ve renk ayırımı yapmaksızın güvence altına almak, korumak ve kullanılması için imkanı tanımak anlamına gelir.
Söz konusu haklar, İslam'da, insan hakları kavramı yerine, ondan daha kapsamlı ve anlamlı olan''Kul hakkı''kavramı kullanılır. Bu kavramı daha kapsamlı ve anlamlı kılan mana ise şu üç unsuru ifade etmesidir:
1-Allah(cc). Çünkü kulluk ancak Allah tealaya olur ve kul denince Allah(cc)hatırlanır.
2-İnsan. Yani kul, hem yaratılış, hem de hakları itibariyle müşerref kılınmıştır.
3-Hakk. Her türlü tecavüzden ve haksızlıktan korunmuştur. İslam inancına göre, Allah Teala kulunun, başka bir kulun hakkıyla huzuruna gelmesini istemez. Dolayısıyla böyle inanan bir insan da, bir başkasının hakkına tecavüz etmez, haksızlık yapmaz ve üzerinde kul hakkı taşımaz.
Ayrıca İslam, insanların yani kulların hakların haklarını belirlemiş, ırkları, dinleri, dilleri ve renkleri ne olursa olsun herkesin olmazsa olmazları olarak saymıştır. İslam hukukunda bunlara''Ed-Daruratul-hams/Beş zaruri mesele''denilmektedir ve şöyledir:
1-Din güvenliği, inanç hürriyeti de bunun içindedir.
2-Can güvenliği, hertürlü zararlı şeylen korunmalıdır.
3-Akıl güvenliği, fikir hürriyyeti, eğitim ve öğretim hakları da bunun içindedir.
4-Nesil güvenliği, aile unsurunun, maddi ve manevi hertürlü tehlikeden korunması.
5-Mal güvenliği, başta mülk edinme hakkı olmakla beraber, hertürlü haksızlık ve tecavüzden de korunmuştur. İslam hukukunda yer alan, insanın temel hak ve hürrüyetlerini biraz daha genişce başlıklar halinde şöyle sıralayabiliriz:
1-İnsanın inancıyla ilgili haklar.(Yeni deyim ile, din ve vicdan hürriyeti.)
2-İnsanın fiziki ve özel kişiliğiyle ilgili haklar.
3-İnsanın özel hayatı, ailesi ve hanesi ile ilgili haklar.
4-Oturma, sığınma, seyahat ve vatandaşlık ile ilgili haklar.
5-Düşünce, fikir ve ifade hürriyeti.
6-Siyasi, yani seçme ve seçilme ile ilgili haklar.
7-Hukuk karşısında adil ve eşit yargılanma hakkı.
8-Ekonomik ve sosyal hayat ile ilgili haklar.
9-Eğitim ve öğretim ile ilgili haklar.
10-Bütün bunların yanı sıra, insani ve manevi haklar, bunlar, vefa, hürmet, saygı, şefkat ve merhamet gibi çok önemli ve özel haklar ki, bunları hak eden kimselere göstermek, bir hakkı yerine getirmek demektir.
Bu hususta aşağdaki misalleri verirsek, İslam'daki hak ve hukuk anlayışının farkı anlaşılacaktır. Rasulullah(s.a.v)tan şu değişmez sözler rivayet edilmiştir.''Büyüklerine hürmet etmeyen bizden değidir.''
''Küçüklerine merhamet(şefkat)etmeyen bizden değildir.''
''Ümmetin derdiyle dertlenmeyen bizden değildir.''
''Komşusuna eziyet eden bizden değildir.''
''Bir zimmiye eziyet eden bana eziyet etmiştir.''Zimmi, müslümanlar arasında anlaşmalı ve barış içerisinde yaşayan ve müslümanlarla aynı haklara sahip olan gayri müslimdir.
''Ateşin odunu yiyip bitirdiği gibi, gıybet de sevapları yer bitirir.''
Bunları birer misal olsun diye zikrettim çünkü mevcut sistemlerin kanunlarında ve hukuk anlayışlarında böyle şeylere yer yoktur. Böyle olunca da insanlar arasında ciddi bir ünsiyet ve sosyal dayanışma gerçekleşmiyor, olması da mümkün değildir.
Bu türden bazı manevi hakları daha misal vermekte fayda görüyorum.
Hadis-i Şerifte Peygamberimiz(s.a.v) şöyle buyurmuşlardır:''Müslümanın müslüman üzerinde beş hakkı vardır.:
1-Selam verenin selamını alıp karşılık vermek.
2-Hasta olanı ziyaret edip halini sormak.
3-Cenazeyi takip ve teşyi etmek.
4-Davet edenin davetine icabet etmek.
5-Aksırana rahmet ile dua da bulunmak.''(Buhari)
İslam'da, sözkonusu bu tür fiziki, maddi ve manevi haklar mukaddestir. Makamı, konumu ve gücü ne olursa olsun hiç kimse hiç bir şekilde bu haklara haksız yere dokunma, tecavüz ve saygısızlık etme hakkına sahip değildir. Hz. Peygamberimiz, Muhammed Mustafa sallallahu aleyhi vesellem bu hakların herkes için oluşunu, önemini ve dokunulmazlığını veda hutbesinde şöyle haykırmıştı:''Ey insanlar! Rabbiniz birdir. Babanız da birdir. Hepiniz Adem'in çocuklarısınız, Adem ise topraktandır. Allah katında en kıymetliniz, takvada en üstün olanınızdır. Arabın arap olmayana bir üstünlüğü yoktur. Üstünlük ancak takva iledir. Kaimin yanında bir emanet varsa onu sahibine versin. Ne zulmediniz, ne de zulme uğrayınız...Kan davaları tamamen kaldırılmıştır...Ey insanlar! Kadınların haklarını gözetmenizi ve bu hususta Allah'tan korkmanızı tavsiye ediyorum. Sizin kadınlar üzerinde haklarınız, onlarında sizin üzerinizde hakları vardır...Ey insanlar! Allah Teala(Kur'anı Kerim de)her hak sahibine hakkını vermiştir...Veda hutbesinden bir bölüm olarak zikrettiğimiz bu evrensel haklar beyannamesinin biraz değişik şeklini birleşmiş milletler ancak yirminci asırda ilan edebildi. Eğer insanlık inadından vazgeçsede, Peygamberlerinin çağrısına uysa kesinlikle kurtuluş gelir. Ancak maalesef insanlar, Peygamberlerini dinlemek yerine başka şeyle peşine düştüler ve bir türlü yüzleri gülmüyor.

Birde insan olmaktan tamamen çıkmış, Allah'ın''Bel'hüm edal-Zira onlar hayvanlardan daha aşağıdırlar''dediği türden yaratıklar kalkmışlar''Alemlere rahmet'' olarak gönderilen Peygambere hakaret ediyorlar. Bunlar bu yaptıklarıyla:
1-Her şeyden önce Allah'ın emirlerine karşı geliyorlar.
2-Allah'ın Peygamberine, Ebu Cehil ve Ebu Lehep tavrı takınıyorlar.
3-Birbuçukmilyar müslümanı derinden incitiyorlar, lanetlerine maruz kalıyorlar.
Böylesine büyük bir küstahlık yaparak da, Hem Allah'ın, hem Rasulullah'ın ve hem de ibadullah'ın hakkına tecavüz etmiş oluyorlar. Bu gibilerin sonunun, insanlık tarihi boyunca Peygamber düşmanlarının sonu nasıl olmuşsa aynısının olacağından hiç şüphem yoktur. Bu hukuksuzluğu, kanunsuzluğu, vijdansızlığı, insanlık dışı hareketi ve saygısızlığı kınamakla kalmıyor lanetliyorum. Çünkü bu gibi hareketler, birleşmiş milletlerin evrensel insan hakları beyannamesindeki inanç hürrüyetine de, İslamdaki kul hakkı inancına da sığmıyor. Dolayısıyla her iki açıdan da lanetliktir. Basın hürriyeti adı na sığınanlara da sözümüz şudur:''Sizin yumruk atma hürriyetiniz, bizim burnumuzun olduğu yerle sınırlıdır.'' Müslüman kardeşlerime tavsiyem ise şöyle olacaktır: Böylesi hareketlere karşı yapacağınız en faydalı tepki, Hz. Peygamberimiz, Allah'ın sevgilisi ve gül Muhammedimiz Sallallahu Aleyhi Vesellem'in davasına daha iyi sahip çıkmak, davetine daha iyi uymak, sünnetine daha iyi sarılmak ve O'na daha layık birer ümmet olmak olacaktır. Allah'ım! Bizleri ve nesillerimizi dünyada iyi birer kul, Rasulüne hakiki birer ümmet, ahirette de rızana nail, Rasulünün şefaatine mazhar eyle.