Gizli Konuşma

اَلَمْ تَرَ اَنَّ اللهَ يَعْلَمُ مَا فِى السَّمَوَاتِ وَمَا فِى اْلاَرْضِ مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلاَثَةٍ اِلاَّ هُوَ رَابِعُهُمْ وَلاَ خَمْسَةٍ اِلاَّ هُوَ سَادِسُهُمْ وَلآ اَدْنَى مِنْ ذَلِكَ وَلآ اَكْثَرَ اِلاَّ هُوَ مَعَهُمْ اَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَمَةِ اِنَّ اللهَ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌ

"Göklerdeki ve yerdeki her şeyi Allah'ın bildiğini görmüyor musun? Üç kişi gizlice konuşmaz ki, dördüncüleri O olmasın. Beş kişi gizlice konuşmaz ki altıncıları O olmasın. Bundan daha az yahut daha çok da olsalar, nerede olurlarsa olsunlar, O mutlaka onlarla beraberdir. Sonra onlara yaptıklarını Kıyamet günü haber verecektir. Allah, her şeyi hakkıyla bilir." (Mücadele, 58/7)

Yüce Allah bizleri insan olarak yaratmış; akıl, irade, hürriyet ve sorumluluk vermiş, peygamberler aracılığıyla mesajlar göndermiştir. Bizlere gönderilen bu mesajları anlayabilmemiz, anlatabilmemiz, O’nun rızasına uygun olarak hayatımızı yönlendirebilmemiz için de başta konuşma olmak üzere bazı kabiliyetler bahşetmiş ve dünya hayatında bizleri sınava tabi tutacağını haber vermiştir. Konuşma, insanlara sunulan nimetlerden sadece bir tanesidir. Her nimetin bir şükrü olduğu gibi güzel ve anlamlı konuşmanın da riayet edilmesi gereken birtakım kuralları vardır.

Söz konusu ettiğimiz bu ve devamındaki âyetlerde, Peygamberimiz dönemindeki bazı olaylar ışığında dinimizin temel inanç ve ahlak ilkelerinden bir kısmı işlenmekte, bu ilkelere uygun olarak Müslümanların muâşeret kuralları oluşturmaları için örnekler verilmektedir. Kur’an’ın ilk emri olan “oku” diye başlayan ayetten bu ayetin inişine kadar geçen sürede meydana gelen gelişmeleri incelediğimiz zaman Peygamberimizin tebliğ faaliyetinin ne kadar başarılı olduğu daha iyi anlaşılır. Zira yüce Allah, yukarıda okuduğumuz ayette اَلَمْ تَرَ “Görmedin mi?” hitabıyla dikkatimizi çekmekte, bizleri tevhide davet ederken toplum huzurunun temini ve bireyler arası sevgi ve saygının gelişmesi için görgü kurallarına riayet etmenin önemini vurgulamaktadır. Burada geçen konulardan ilki, birkaç kişinin bir araya gelip kendi aralarında gizli görüşmeler yapması ve başkalarının bulunduğu ortamlarda fısıltıyla konuşmalarıdır. Fısıltı ile konuşmak anlamına gelen نَجْوَى “Necva”, Kur’an’ın 13 ayetinde geçmektedir. Bu ayetlerin bütünü değerlendirildiği zaman necva (gizli konuşma), başlı başına yasak bir davranış değildir. Necva’nın hükmü, ne hakkında ve niçin konuşulduğuna bağlıdır. Her ne kadar bazı müfessirler gizli konuşmanın yasak oluşunun, Hz. Peygamber (s.a.s)’in meclisine mahsus olduğunu ifade etseler de bu durum genel olarak Müslümanlar için de geçerlidir. Ayetler bağlamında konuyu ele aldığımızda insana şah damarından daha yakın olan yüce Allah, kâinattaki canlı ve cansız bütün varlıklarca çıkarılan sesleri, konuşmaları ve gizli fısıltıları da aynı anda duyar ve bilir.

Ayrıca bu ayette İslam’ın inanç esaslarından “Allah’ın ilminin sınırının bulunmadığına iman etme” ilkesine de vurgu yapılmaktadır. Ayetin devamında ise Allah’ın ilminin sınırları konusunda kuşkusu olanlara hitaben;

ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَمَةِ اِنَّ اللهَ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌ

“Sonra onlara yaptıklarım Kıyamet günü haber verecektir Allah her şeyi hakkıyla bilir.” diye buyurmaktadır. (Geniş bilgi için bk. Kur’an Yolu, V/201-207)

Konudan anladığımız hususlardan birisi de, yüce Allah’ın her şeyi en iyi işiten, gören ve bilen olduğu; gizli veya açıktan işlenen hiçbir şeyin Allah’tan gizli kalamayacağıdır.

Cenab-ı Hakk kendisinde var olan konuşma sıfatının bir tecellisi olarak da kâinattaki tüm varlıklara konuşma, Allah’ı anma kabiliyeti vermiştir. Bizler anlamasak da kâinattaki tüm varlıkların Allah’ı zikretmesi

تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَوَاتُ السَّبْعُ وَاْلاَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ وَاِنْ مِنْ شَىْءٍ اِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لاَ تَفْقَهُونَ

“Yedi gök, yer ve bunların içinde bulunanlar Allah’ı tespih ederler. Her şey O’nu hamd ile tespih eder. Ancak, siz onların tespihlerini anlamazsınız.” (İsrâ, 17/44) kendi lisanıyladır.

İnsan olarak bizlere bahşedilen işitme, görme, konuşma, bilme vb. kabiliyetlerimiz belirli ölçülerle sınırlıdır. Sorumluluğumuz da gücümüz, kapasitemiz ve kabiliyetimiz nispetindedir. Örneğin insanlara verilen işitme kabiliyetinin belirli bir alt ve üst sınırı bulunmaktadır. Bu sınırların ötesinde konuşamayız ve işitemeyiz. Bu sınırları zorlayacak olursak taşıyamayacağımız bir yükün altında kalarak perişan olabiliriz.

Öyleyse insan olarak Allah’ın bize verdiği görme, işitme, bilme ve konuşma nimetlerimizin sınırlarına hakkıyla riayet edelim. Bu nimetleri nasıl değerlendirdiğimizden hesaba çekileceğimizi de unutmayalım. Bilerek veya bilmeden yaptığımız hata ve günahlardan tövbe ederek kendimize çeki düzen verip Allah’a yönelelim.

Yüce Mevlâ cümlemizi kendisine hakkıyla kulluk edenlerden eylesin.

Dr. Hamdi TEKELİ