Bu babta, hacc menasikinde husule gelen
aksamalar üzerinde durulacaktır. Bir başka ifade ile, aksama çeşitleri,
bunlara terettüp eden hükümler, aksamaların telâfi yolları var mıdır? Varsa
nelerdir?.. vs. Bu konularla ilgili hadisler görülecektir. Başlıkta geçen
ıstılahlar:
İhsar:
İster umre ve isterse hacc için ihrama giren bir kimsenin, herhangi bir
sebeple tavaf ve vakfe yapmaktan alıkonması demektir. Bu mani, düşmandır,
hastalıktır, yılan veya akrep zehirlemesidir... vs. Kûfîler bu sebepleri;
"kırık, hastalık, korku" diye özetlemişlerdir. Aynî, Ebu Hanife ve
ashabının: "İhsar, hacının Beytullah'a ulaşmasına mani olan hastalık,
düşman, kırık, nafakanın kaybı gibi şeylerin hepsidir" dediğini kaydeder.
Leys İbnu Sa'd, Mâlik, Şâfiî, Ahmed ve İshâk'a göre ihsâr sadece düşmanla
olur, hastalıkla olmaz. İhsâra uğrayan (muhsar), Mekke'ye hayvan veya
bedelini gönderir. Tayin edilen vakit geçinceye kadar ihramda kalır. Hedy
kesilince (Hanefîlerce) ihramdan çıkar. Şafiîler traş da olarak ihramdan
çıkar. İmam Mâlik: "İhsar hacc için vardır, umre için yoktur, mu'temir,
Beytullah'a varıncaya kadar ihramdan çıkmaz. Zîra onun için, haccda olduğu
gibi zamanla kayıtlanmak yoktur, umreyi kaçırma gibi bir durum yoktur.
Senenin her gününde umre yapabilir, öyle ise, engel kalkıncaya kadar bekler"
demiştir.
Fevat:
Hacc yapmak maksadıyla ihrama giren kimsenin Arafat vakfesine vakti
içerisinde yetişemeyip kaçırmasıdır. Onun vakti, arefe günü öğleden sonrası
ile bayram sabahı (10 Zilhicce) sabah vakti (fecr-i sadık) girmezden
öncesine kadarki zamandır. Bu zaman içinde Arafat'ta bulunamayan vakfeyi
kaçırmış olur.
Fidye:
Esas itibarıyla esiri esâretten kurtarmak için ödenen maddî karşılıktır,
buna îfa da denir. Hacc bahsinde fidye hacc veya umre ile ilgili menasikte
husule gelen aksaklıkları -ki bunlara cinayet de denir- telâfi için îfa
edilen cezalardır. Kurban, sadaka, oruç hepsi de mezkur fidyenin
çeşitleridir.