Fetva Konuları
AİLE HAYATI
NAFAKA,
TAZMİNAT VB. KONULAR
883. Boşanmadan sonra çocukların velayeti kime verilir?
Çocuğun doğumdan itibaren beslenmesini, bakım ve temizliğini belli bir süreye
kadar en iyi bir biçimde annesi yerine getireceğinden velayet hakkı öncelikle
anneye tanınmıştır. Annenin şefkat, merhamet ve bu işlere dönük fıtrî
becerisinin bulunması da bunu gerektirmektedir (İbn Hazm, elMuhallâ, X, 323;
Mergınânî, elHidâye, III, 366; İbn Kudâme, elMuğnî, XI, 412413; Şirbînî,
Muğni’lmuhtâc, III, 592).
Bir kadın Hz. Peygamber’e (s.a.s.) gelerek, “Ey Allah’ın Elçisi! Şu benim
oğlumdur. Karnım ona yuva, göğsüm pınar, kucağım da sıcak bir kundak oldu. Şimdi
ise babası beni boşadı ve çocuğu benden çekip almak istiyor.” biçiminde
şikâyette bulununca Resuli Ekrem; “Başkası ile evlenmediğin sürece onun üzerinde
önce sen hak sahibisin.” (Ahmed b. Hanbel, elMüsned, II, 182; Ebu Dâvûd, Talâk,
35) buyurmuştur.
Hz. Ebu Bekir de (r.a.) bir babaya; “Annesinin okşaması, kucağına alması ve
kokusu, çocuk açısından senin yanında kalmasından daha hayırlıdır. Sonra çocuk
büyüyünce seçimini yapar.” (Abdurrazzâk, elMûsânnef, VII, 154) demiştir.
Çocuğun bakım ve terbiyesi sorumluluğu kendisine verilen kişinin akıllı, ergin,
bu işi yapabilecek güçte ve çocuğu hayat, sağlık ve ahlakî bakımdan koruma
konusunda güvenilir olması gerekir.
Hem kadın hem erkekte aranan bu ortak nitelikler yanında sadece kadında ve
sadece erkekte aranan başka şartlar da vardır. Erkeğin müslüman olması, bakacağı
çocuk kız ise ona mahrem olması; kadının
çocuğa yabancı yani mahrem olmayan biriyle evli olmaması bu tür özel
şartlardandır (Sahnûn, elMüdevvene, II, 258 vd.; Şirbînî, Muğni’lmuhtâc, III,
593594; Şevkânî, Neylü’levtâr, VII, 397 vd.; Bilmen, Kâmus, II, 432).
Çocuğun bakımı ve yetiştirilmesinin (hadane) süresi çocuğun buna olan ihtiyacı
ile orantılıdır. Hukukçular bunu, çocuğun kendi başına yemek yiyip
giyinebileceği yaşa ulaşmasını ölçü alarak belirlemişlerdir. Buna göre erkek
çocukta yedidokuz; kız çocukta dokuzon bir yaşlarında hadane süresi sona erer.
Mâlikîlere göre bu müddet, erkek çocukta ergenlik çağına, kız çocukta ise
evlenmesine kadar uzamaktadır (Sahnûn, elMüdevvene, II, 258259).
Süre sona erince çocuğun sorumluluğu, hukukçuların çoğunluğuna göre babaya
intikal ederken; Şâfiî ve Hanbelîler kararın çocuk tarafından verileceğini,
annebabasından hangisini seçerse onun yanında kalacağını söylemişlerdir (İbn
Kudâme, elMuğnî, XI, 414415; Şirbînî, Muğni’lmuhtâc, III, 598). Hz.
Peygamber’in(s.a.s.), annebabası boşanmış bir erkek çocuğu, onlardan hangisini
seçeceği konusunda muhayyer bırakması (Ebu Dâvûd, Talâk 35; Tir mizî, Ahkâm 21;
Nesâî, Talâk 52) ve Hz. Ebu Bekir’in yukarıda naklettiğimiz sözü, bu son görüşü
teyit etmektedir.
|